Brulocalis werd door de minister van Klimaattransitie, Milieu en Energie, Alain Maron, geraadpleegd over het ontwerp van strategie voor stedelijke netheid “clean.brussels”, dat eind dit jaar wordt voorgesteld. De nieuwe strategie gaat uit van een sectoroverschrijdende aanpak. De publieke en particuliere actoren en de gebruikers worden daarbij aan de hand van 65 maatregelen mee in het bad getrokken

Er worden een aantal strategische en innovatieve kernmaatregelen genomen, onder meer:

  • Beoordeling van de milieueffecten van de invoering van een statiegeldsysteem voor PET-flessen en -blikjes;
  • Een analyse van een algemene invoering van inzameling via vrijwillige ondergrondse inzamelplaatsen;
  • De uitvoering van de onmiddellijke administratieve transacties voor inbreuken op de openbare netheid;
  • De invoering van een nieuwe projectoproep voor gemeenten (waarbij de nadruk ligt op duurzame projecten);
  • Het gebruik van objectieve en gekwantificeerde indicatoren van stedelijke netheid wordt veralgemeend;
  • De oprichting van een samenwerkingsraad.

1. Het huidig model moet grondig in vraag gesteld worden

Hoewel deze maatregelen bemoedigend zijn en nieuwe wegen inslaan voor een properder Brussel, betreurt Brulocalis dat voorafgaand aan de opstelling van het plan bepaalde evaluaties en studies niet gebeurd zijn (bv. voor het systeem van statiegeld en voor de ondergrondse inzamelpunten). Men had het huidige inzamelsysteem in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest hierdoor grondiger kunnen hervormen.

Meer fundamenteel lijkt het erop dat de gewestelijke strategie het huidige model, dat grotendeels gebaseerd is op huis-aan-huisophaling, meer in vraag zou moeten stellen. Vandaag geeft Brussel soms de indruk een vuile stad te zijn - zowel in de ogen van de Brusselaars als van de toeristen - vooral door de vele vuilniszakken die je dagelijks op de trottoirs ziet liggen. Het is van essentieel belang dat er een debat komt over nieuwe inzamelingsmethoden, waarbij ook naar inspirerende voorbeelden uit het buitenland wordt gekeken, om oplossingen te vinden voor een snelle en efficiënte afvalinzameling en methoden.

Daarom moet afvalinzameling via speciale containers (al dan niet ondergrondse) serieus worden onderzocht (zeker in nieuwe wijken). Zij maken intelligente en efficiënte ophaalrondes mogelijk (men rukt pas uit wanneer de containers vol zijn). De containers zijn ook een goede oplossing voor burgers en grote gezinnen die in kleine appartementen wonen en waarvoor een enkele ophaling per week te weinig is. Ten slotte haal je de vuilniszakken weg van de trottoirs, waardoor het voetgangersverkeer veiliger wordt.

Brulocalis benadrukt de noodzaak om verder te gaan met het systeem van statiegelden. Het wordt momenteel getest in enkele Vlaamse en Waalse gemeenten. Waarom deze proefprojecten niet verder onderzoeken en waarom geen coördinatie of zelfs harmonisatie tussen de drie gewesten?

2. Grijpen naar nieuwe technologieën

De nieuwe strategie zou het gebruik van nieuwe technologieën kunnen versterken. Intelligente en geconnecteerde vuilnisbakken of containers zouden het mogelijk maken de rondes efficiënt te organiseren naargelang ze vol zijn. Sommige gemeenten gebruiken deze technologie al voor hun openbare vuilnisbakken.

3. Betreffende het ophalingssysteem

Brulocalis betreurt dat de nieuwe maatregelen rond afvalinzameling niet opgenomen werden in de clean.brussels-strategie. Om redenen van consistentie en goed bestuur was dit wenselijk geweest. Deze maatregelen gaan over de verplichting/het aanmoedigen om voedselafval te sorteren en de voortaan wekelijkse inzameling van de witte en oranje zakken.

Ook al kan het principe om over te schakelen op één enkele wekelijkse ophaling de burgers ertoe aanzetten hun afvalproductie verder te verminderen, toch willen wij erop wijzen dat deze wijziging aanzienlijke ongemakken (stank, ongedierte, enz.) kan veroorzaken voor bijvoorbeeld grote gezinnen die in kleine woningen wonen. Een ander gevolg van deze verandering is dat het risico bestaat dat er meer zwerfvuil wordt gedumpt (en als gevolg daarvan dat er meer interventies van de gemeenten nodig zijn en dus ook meer kosten voor hen…).

Derhalve moet worden voorzien in begeleidende maatregelen, onmisbaar voor deze nieuwe manier van werken, namelijk:

  • Een aanpassingsperiode voor het sorteren van organisch afval alvorens de tweede ronde te supprimeren en in het algemeen rond sorteren opnieuw gaan sensibiliseren;
  • De stevige oranje vuilnisbakken moeten ruim uitgedeeld worden om te voorkomen dat wilde dieren de zakken kapotscheuren;
  • De verschillende vuilniszakken op dezelfde dag van de week laten ophalen en overal dezelfde ophaaldagen op het hele grondgebied, teneinde te zorgen voor minder vuilniszakken op straat en voor een duidelijkere en doeltreffendere communicatie naar de burgers.

4. Op het terrein een ambitieuze preventiestrategie uitwerken

De beste manier om afval te beheren is er minder te produceren. Daarvoor is een krachtige preventie- en sensibiliseringsstrategie nodig. Daarom moedigen wij het Gewest aan na te denken over een strategie die op lokale leest geschoeid is. In dit verband lijken ons wijkcomités, plaatselijke verenigingen, jeugdbewegingen of zelfs scholen mits voldoende middelen en doeltreffende instrumenten krachtige steunpunten te zijn voor preventie en sensibilisering.

5. Betreffende de kwaliteit van het werk van het agentschap Net Brussel

Om deze nieuwe maatregelen in het inzamelingssysteem en de maatregelen in de nieuwe strategie clean.brussels succesvol te maken, moet ook de kwaliteit van dienstverlening door het agentschap Net Brussel aanzienlijk beter worden. Net Brussel heeft als enige opdracht het ophalen van huishoudelijk afval en het schoonmaken van gewestwegen. Dit betekent dat Net Brussel voor al het afval moet instaan dat voor inzameling wordt aangeboden. In geen geval kan het deze verantwoordelijkheid afschuiven op de gemeenten.

Als gevolg van de verminderde ophalingen zullen er meer huisvuilzakken op de stoep blijven liggen, hetgeen voor de gemeenten tot aanzienlijk hogere kosten zal leiden indien Net Brussel hier tekortschiet. Deze tekortkomingen zullen operationele problemen veroorzaken rond een bevoegdheid die niet tot de taak van de gemeenten behoort, en dat alles in een moeilijke financiële context.

6. Betreffende de GAS-boetes

Het grootste probleem ligt niet zozeer in de vervolging en inning van boetes - wat op gemeentelijk niveau betrekkelijk goed functioneert (hoewel de ideale transactie hier nog beter zou kunnen helpen). Het probleem ligt vooral bij de vaststelling van inbreuken: de administratieve transactie is een goed idee, maar volstaat niet. Bovenal moeten er meer middelen komen om flagrante inbreuken te kunnen vaststellen (bijvoorbeeld door camera's te plaatsen in hotspots). In dat verband moeten er meer vaststellende ambtenaren bijkomen en moeten ze meer vorming krijgen.

De gemeenten spelen een beslissende rol in de handhavings-/sanctieketen en moeten de vruchten kunnen plukken van de boetes die zij opleggen en daarbij hun volledige autonomie kunnen behouden. Ze kunnen bv. werken met GAS-boetes en/of belastingen al naargelang hun specifieke context; het Gewest is in principe niet bevoegd om op dat gebied wetgeving uit te vaardigen.

Besluit

Brulocalis steunt de voorgestelde hervorming, mits een sterk engagement om te komen tot een verbetering van de kwaliteit van de diensten van Net Brussel. Dat is een absolute must wil men de bovengenoemde maatregelen succesvol kunnen invoeren in het hele gewest. Wij betreuren dat de nieuwe maatregelen betreffende het ophaalsysteem niet in de strategie clean.brussels opgenomen werden en dat het huidige model, dat grotendeels gebaseerd is op huis-aan-huisophaling, onvoldoende in vraag wordt gesteld.

Minister Maron heeft al aangekondigd dat er een aantal maatregelen in de maak zijn om de Brusselaars bij deze veranderingen te helpen. Zo komen er bv. communicatiecampagnes, worden er duizenden oranje containers uitgedeeld en sorteergidsen samengesteld.