Opleidingscyclus voor Brusselse lokale mandatarissen, een organisatie van Brulocalis in samenwerking met de ULB, de VUB, Belfius en Ethias.

FAQ Module 1 : Governance en gemeentebeleid : een kader voor effectief gemeentelijk management

Welke plaats nemen verklaringen zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in de hiërarchie van normen in?

Verklaringen, zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, zijn niet opgenomen in de hiërarchie van normen. Deze verklaringen zijn geen verdragen. Ze leggen staten geen bindende juridische verplichtingen op, maar ze hebben wel een morele en politieke betekenis. 

Veel (bindende) juridische teksten zijn geïnspireerd door de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Denk bijvoorbeeld aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. 
 

Wat is de rol van de voorzitter van de gemeenteraad (als het niet de burgemeester is)? Heeft hij specifieke rechten? Heeft hij een rol buiten de gemeenteraad?

De voorzitter van de gemeenteraad moet:

  • de gemeenteraad bijeenroepen;
  • de agenda opstellen;
  • de vergaderingen van de gemeenteraad voorzitten, daarbij de vergaderingen openen en sluiten;
  • de voorzitter oefent de politionele bevoegdheden van de vergadering uit en waakt over de sereniteit van de debatten. De voorzitter kan een lid van de gemeenteraad of iemand uit het publiek tot de orde roepen en de vergadering schorsen of verdagen. Na een waarschuwing kan de voorzitter ook iedereen uit het publiek zetten die het goede verloop van de vergadering verstoort (bijv. door ongepaste gebaren te maken of aan te zetten tot ordeverstoring). Tegenwoordig wordt ook aanvaard dat de voorzitter van de gemeenteraad dezelfde bevoegdheid heeft ten aanzien van de gemeenteraadsleden.
  • de notulen van de vergaderingen ondertekenen met de gemeentesecretaris.

Zie ook de Gids van de lokale mandataris, pp. 31 ev.

Telt bij staking van stemmen de stem van de burgemeester of de voorzitter van de gemeenteraad dubbel?

Bij staking van stemmen wordt het voorstel verworpen. Het is niet voorzien dat de stem van de burgemeester of de voorzitter van de gemeenteraad dubbel telt.

Voor meer informatie over de stemprocedure in uw gemeente kan je terecht bij je huishoudelijk reglement. 
 

Voor wat betreft de termijnen van het toezicht op reglementen aangenomen door de gemeenteraad: als de gemeenteraad een nieuw reglement aanneemt, mag de gemeente dit reglement dan al publiceren, nog tijdens de periode dat het toezicht loopt? Om zo de inwerkingtreding te versnellen?

We moeten een onderscheid maken tussen het algemeen administratief toezicht (schorsing en vernietiging) en het goedkeuringstoezicht.

In het eerste geval (algemeen toezicht) kunnen de besluiten van de gemeente in principe direct ad valvas uitgehangen worden zodat ze in werking kunnen treden. Deze besluiten zijn uitvoerbaar en treden in werking zodra ze zijn aangenomen (en de nodige bekendmakingsregelingen zijn getroffen).

In het tweede geval (goedkeuringstoezicht) moet de gemeente wachten tot de handeling is goedgekeurd door het toezicht. De handelingen die hieraan onderworpen zijn, staan opgelijst in de ordonnantie van 14 mei 1998 houdende regeling van het administratief toezicht op de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, BS 17 juli 1998. (inforum nr. 134913).

Meer informatie over het toezicht vind je in onze praktische fiche.  

Zie ook onze praktische fiche over de bekendmaking van gemeentereglementen.

Kunt u verduidelijken wat bedoeld wordt met interpellaties/mondelinge vragen/moties, enz. aan de gemeenteraad? Hoe moeten dingen geformuleerd worden, afhankelijk van welk antwoord verwacht wordt?

Zie ook pp. 34 ev. van de Gids van de lokale mandataris 2025.

Je moet daarbij goed letten op het onderwerp van het recht dat je wilt uitoefenen (bevoegdheid van het college, de gemeenteraad, actualiteitsvraag…) en het verwachte antwoord (een antwoord tijdens de gemeenteraadsvergadering, schriftelijk antwoord…).

Je kunt ook alle vragen en interpellaties van je voorgangers vinden op de gemeentelijke website.

Neem ook een kijkje op de website editoria waarop alle publicaties van gemeenten en OCMW’s staan (o.a. mondelinge en schriftelijke vragen) maar ook van het Gewest, de regeringen…

Interpellaties: Gemeenteraadsleden hebben het recht om het college van burgemeester en schepenen te interpelleren over de manier waarop het zijn bevoegdheden uitoefent. De interpellaties worden op de agenda van de gemeenteraad geplaatst en moeten ten minste 5 volle dagen (d.w.z. 5 kalenderdagen, 5 volle dagen van 24 uur) vóór de gemeenteraadsvergadering bij de voorzitter van de gemeenteraad worden ingediend. De procedures voor de uitoefening van dit recht staan beschreven in het huishoudelijk reglement. Omwille van de transparantie worden de interpellaties en antwoorden gepubliceerd op de gemeentelijke website.

Mondelinge en schriftelijke vragen: een gemeenteraadslid mag een mondelinge of schriftelijke vraag stellen aan het college van burgemeester en schepenen over een onderwerp dat onder de bevoegdheid van de gemeenteraad valt.

  • Schriftelijke vragen kunnen op elk moment worden ingediend. Ze worden schriftelijk beantwoord en op de website van de gemeenteraad geplaatst.
  • Mondelinge vragen moeten uiterlijk 2 volle dagen voor de gemeenteraadsvergadering schriftelijk worden ingediend. Ze worden mondeling beantwoord tijdens de openbare vergadering.

In het huishoudelijk reglement zijn de praktische modaliteiten voor de uitoefening van deze rechten vastgelegd.

Actualiteitsvragen: Ook hebben raadsleden het recht om een actualiteitsvraag te stellen tijdens een vergadering van de gemeenteraad. Vragen worden tijdens de vergadering of schriftelijk beantwoord. In het huishoudelijk reglement staan de praktische regelingen voor de uitoefening van dit recht.

Een motie: Raadsleden kunnen 5 volle dagen voor de vergadering van de gemeenteraad een motie van gemeentelijk belang voorstellen. Een motie is een tekst die door de gemeenteraad wordt aangenomen over een onderwerp van gemeentelijk belang of dat verband houdt met gemeentelijke bevoegdheden en gericht is aan een hogere overheid of een andere rechtspersoon actief op het grondgebied van de gemeente.

Technische gegevens opvragen: Een raadslid kan technische gegevens opvragen over een punt dat op de agenda staat. Het huishoudelijk reglement legt de praktische modaliteiten voor de uitoefening van dit recht vast.

Een volle dag = een volledige dag van vierentwintig uur (een begonnen kalenderdag wordt niet meegerekend in de perioden die meetellen als een volle dag).

Wat is de rol van een gemeenteraadslid in de oppositie? Wat zijn de vrijheden en hefbomen in deze positie?

Oppositieraadsleden hebben een aantal hefbomen: interpellaties, mondelinge en schriftelijke vragen…, ze hebben ook het recht op inzage en toegang tot gemeentelijke instellingen.

Zie je huishoudelijk reglement voor de praktische modaliteiten.

Zie pp. 34 ev. van de Gids van de lokale mandataris 2025 en de vorige vraag.

Moet een bespreking over openbare aanbestedingen achter gesloten deuren plaatsvinden? Wordt het besproken door de gemeenteraad? Moet het bestek worden goedgekeurd door de gemeenteraad?

Zie ook pp. 88 ev. van de Gids van de lokale mandataris 2025 op onze website. 

Je rol als raadslid: je moet zien of je je niet in een situatie van belangenconflict bevindt. Als dit het geval is, moet je de gemeentesecretaris hiervan op de hoogte stellen en de vergadering verlaten. Je mag niet aanwezig zijn bij de besprekingen of stemmingen.

We willen je ook wijzen op je beroepsgeheim en discretieplicht.

Voor meer informatie:

De bevoegdheden van de gemeenteorganen:

Het opzetten van de aanbesteding en de voorwaarden van de aanbesteding vallen in principe onder de bevoegdheid van de gemeenteraad. De gemeenteraad is dus de bevoegde instantie om te beslissen over de gunningswijze en om de voorwaarden van de aanbesteding vast te stellen. Dit betekent in het bijzonder dat de gemeenteraad het bijzondere bestek moet goedkeuren. Deze besprekingen vinden plaats tijdens een openbare vergadering.

Het college van burgemeester en schepenen start de procedure en gunt de opdracht.

Achter gesloten deuren: Als algemene regel geldt dat de vergaderingen van de gemeenteraad openbaar zijn. Vergaderingen achter gesloten deuren vormen hierop een uitzondering. In twee gevallen worden vergaderingen achter gesloten deuren gehouden:

  • als het gaat over “individuele personen”. De wetgever heeft deze term niet gedefinieerd, waardoor er ruimte is voor interpretatie afhankelijk van de situatie. De term kan echter wel als volgt worden gedefinieerd: hij verwijst naar het ter discussie stellen, bekritiseren of opmerken van het gedrag van een duidelijk geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon of rechtspersoon (bv. een bedrijf);
  • als de gemeenteraad met een tweederde meerderheid van de aanwezige leden besluit dat de vergadering in het belang van de openbare orde en vanwege de ernstige overlast die de openbaarheid met zich mee zou brengen, niet in het openbaar zal worden gehouden (zeer zeldzaam geval).

Welk inzagerecht heb je met betrekking tot de prijsopgave en gunning van overheidsopdrachten?

Op grond van het inzagerecht van gemeenteraadsleden (vastgelegd in artikel 84 van de NGW) mag geen enkel besluit of bestuursdocument worden onttrokken aan het inzagerecht door raadsleden.

Bovendien hebben alle gemeenteraadsleden sinds de installatie van de gemeenteraden in december 2024 toegang tot de notulen van de vergaderingen van het college.

We willen je echter wijzen op je beroepsgeheim, discretieplicht en de verplichting om een eventuele belangenconflict te melden.

Meer info: