Een inzamelsysteem tegen zwerfafval.

In het kort 

  • Plaats: Nederland
  • Onderwerp: Invoering van statiegeld op plastic blikjes en flessen
  • Onderwerp: Openbare netheid, hulpbronnen en afval
  • Doel, aard van het project: minder afval van drankverpakkingen, betere inzameling en recyclage van de verpakkingen.
  • Context: er is besloten statiegeld in te voeren omdat de doelstellingen voor het verminderen van zwerfafval in Nederland niet zijn gehaald (doelstelling van -70% van de plastic flessen tussen 2018 en 2020).
  • Reikwijdte project: het hele land.
  • Directe en indirecte begunstigden, profiel: Nederlandse bevolking, lokale overheden, producenten, boeren, verenigingen.
  • Financiële middelen: /
  • Mogelijke subsidie(s): geen subsidie
  • Middelen: het systeem wordt gefinancierd door producenten, inkomsten uit de verkoop van materialen en statiegeld op verpakkingen die niet worden ingeleverd.
  • Aansturing: /
  • Partner(s) en andere stakeholder(s): producenten, retailers, overheid
  • Periode waarop het systeem betrekking heeft: sinds juli 2021 (flesjes) en april 2023 (blikjes). 

Proces 

In Nederland is in april 2020 de uitbreiding van het statiegeld op kleine flesjes en blikjes gestemd. De sector was er niet in geslaagd om met andere methoden (opruimcampagnes, sensibilisering, boetes) het aantal kleine plastic flesjes tussen 2018 en 2020 met minstens 70% te doen dalen. Het statiegeldsysteem werd ingevoerd in januari 2021 voor kleine flesjes en in april 2023 voor blikjes. Consumenten betalen €0,15 statiegeld bij de aankoop van een flesje of blikje. Ze krijgen dit geld terug wanneer ze de verpakking inleveren. 

Als gevolg van een zekere weerstand vanuit de sector (producenten en detailhandelaars) kende het systeem een aantal kinderziekten. Hierdoor liep het systeem wat achterop en werkte het slechter dan in andere landen. Daarom is het belangrijk hier lering uit te trekken om te komen tot een goed werkend systeem: 

  • Voldoende inzamelplaatsen per inwoner (zoals in Duitsland): in Nederland zijn er nog steeds te weinig inleverplaatsen in verhouding tot het aantal in te leveren stuks;
  • Statiegeld van ongeveer €0,25: het bedrag van het statiegeld op kleine verpakkingen is “te laag” in verhouding tot de drankprijzen in Nederland (momenteel slechts € 0,15 op kleine flesjes en blikjes en € 0,25 op grote flessen);
  • Geen vrijstelling voor de inhoud van de verpakking: Bepaalde bestaande vrijstellingen zijn soms moeilijk te begrijpen, zoals de vrijstelling voor bepaalde soorten fruitsappen die in dezelfde flessen zijn verpakt als dranken waarvoor statiegeld moet worden betaald.  

Resulta(a)t(en) en impact 

Dankzij de uitbreiding van het systeem waren er tussen 2020 en 2024 79% minder flesjes en blikjes in het zwerfafval (Zwerfinator-monitoring, zoals gerapporteerd door het Nederlandse ministerie). Tegelijkertijd waren er in het zwerfafval wel meer verpakkingen zonder statiegeld (kartonnen verpakkingen, CapriSun-achtige zakjes). 

Minder wegwerpverpakkingen in het zwerfafval heeft de volgende positieve gevolgen:  

  • Vuilnisbakken in de openbare ruimte raken minder snel vol (moeten minder vaak leeggemaakt worden = goedkoper);
  • Straatvegers/gemeentepersoneel kunnen zich concentreren op ander afval/ vuilnisbelten;
  • Minder druk op vrijwillige ophalers;
  • Beter welzijn en een properder straatbeeld. 

Link: Monitoring du Zwerfinator (2024) 

good practice : statiegeld - grafiek

Op de grafiek hierboven zie je de evolutie (in %) van de verpakkingen in zwerfafval. Als referentiebasis is het eerste semester van 2021 genomen. De blauwe lijn stemt overeen met de verpakkingen met statiegeld; de rode lijn zonder statiegeld en de gele lijn stemt overeen met alle verpakkingen.

Bron: Zwerfinator

Contactpersoon voor meer info: Chloé Schwizgebel, coördinator van de Statiegeldalliantie (info@statiegeldalliantie.org)

 

Documents