In deze fiche presenteren we aan de hand van twee voorbeelden alle formaliteiten die bij deze stemming komen kijken, het gehanteerd meervoudig stemrecht en de gangbare manier van werken. De laatste formaliteiten na de stemming in de raad komen ook aan bod.

IN HET KORT

De 19 Brusselse gemeenteraden kiezen de 229 leden van de verschillende raden voor maatschappelijk welzijn voor de legislatuur 2024-2030.

In deze nota presenteren we aan de hand van twee voorbeelden alle formaliteiten die bij deze stemming komen kijken, het gehanteerd meervoudig stemrecht en de gangbare manier van werken. De laatste formaliteiten na de stemming in de raad komen ook aan bod.

WETTELIJKE BASIS

  • Organieke OCMW-wet van 8 juli 1976 (hierna organieke wet);
  • Brusselse ordonnantie tot wijziging van de organieke wet van 8 juli 1976, BS 23 april 2019;
  • Besluit van het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van 5 september 2024;
  • Omzendbrief van het Verenigd College van de GGC voor algemeen welzijn van 10 oktober 2024.

TOELICHTING

Laatste formaliteiten na de akten van voordracht maar voor de stemming

De “lijst met kandidaten”

Zodra de termijn voor het indienen van de voordrachtakten is verstreken, stelt de burgemeester een lijst op van de kandidaat-werkende leden en rangschikt ze in alfabetische volgorde. Daar tegenover staan de kandidaat-opvolgers in de precieze volgorde van de voordrachten.

Inzage in en bekendmaking van de kandidatenlijst

De akten van voordracht en de kandidatenlijst die de burgemeester heeft opgesteld, worden neergelegd op het gemeentebestuur, waar ze ter inzage liggen voor de gemeenteraadsleden en de kandidaten vanaf het moment dat de oproeping voor de vergadering waarin de stemming wordt gehouden, wordt verstuurd. Bovendien wordt een kopie van de kandidatenlijst bij de bijeenroeping van de gemeenteraad gevoegd (art. 8 van het besluit van het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van 5 september 2024).

Het drukken van de stembiljetten

De burgemeester laat de stembiljetten drukken, ze zijn “identiek van kleur en vorm”. Bovendien “geeft het stembiljet in alfabetische volgorde de namen van de kandidaat-werkende leden (met daartegenover, in de precieze volgorde van de voordracht, de kandidaat-opvolgers)”. “De selectievakjes staan echter alleen tegenover de namen van de kandidaat-werkende leden” (art. 9 van het besluit van het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van 5 september 2024).

Voorafgaand overleg binnen elke fractie

Aangezien het meervoudig stemrecht van de artikelen 13 en 14 van de organieke wet een garantie is voor de vertegenwoordiging van minderheden, moeten de verschillende fracties in de gemeenteraad met elkaar overleggen.

2. De stemming

2.1 Openbare vergadering (art. 12 van de organieke wet)

Alle aanwezige gemeenteraadsleden nemen deel aan de verkiezing, zonder enige beperkende bepaling. Ze kunnen hun stem geldig uitbrengen voor een bloed- of aanverwant (artikel 14 organieke wet).

De verkiezing wordt als geldig beschouwd, zelfs als een gemeenteraadslid verhinderd of afwezig is, waardoor er geen evenredige vertegenwoordiging van de verschillende strekkingen in de gemeenteraad is.

2.2 Het aantal stemmen van elke gemeenteraadslid.

Krachtens artikel 13 van de organieke wet heeft elk gemeenteraadslid:

  • Zes stemmen als er 11 leden te kiezen zijn,
  • Acht stemmen als er 12 of meer leden te kiezen zijn.

Elk gemeenteraadslid ontvangt evenveel stembiljetten als hij of zij stemmen heeft (art. 14 lid 2 van de organieke wet).

2.3 Het format van de stemming

A] bij geheime stemming en in één enkele stemronde (artikel 14 1e lid van de organieke wet). De wet vermeldt niet uitdrukkelijk hoe het geheime karakter van de stemming moet worden gegarandeerd, maar er kan worden aangenomen dat deze geheimhouding wordt gegarandeerd wanneer er geen identificatie van de kiezer is.

Bovendien komt het stemgeheim niet in het gedrang wanneer kiezers instructies krijgen om voor een bepaalde kandidaat te stemmen. Overleg tussen leden van elke fractie in de gemeenteraad is ook toegestaan om verlies aan stemmen te vermijden.

De jurisprudentie leert ons echter dat gemeenteraadsleden de vergaderzaal niet mogen verlaten om hun stembiljetten ergens anders in te vullen (zie de vermelde jurisprudentie in de omzendbrief van 10 oktober 2024).

B] bij geheime stemming en in één enkele stemronde (artikel 14 1e lid van de organieke wet). De meervoudige stemming moet in één ronde worden uitgevoerd, hoewel dit niet verhindert dat een stemming wordt overgedaan als daar gegronde redenen voor zijn.

C] Manier van stemmen: artikel 14 2e lid van de organieke wet bepaalt dat “elk gemeenteraadslid ontvangt zoveel stembiljetten als hij stemmen heeft. Op elk stembiljet brengt hij een stem uit voor een werkend lid”. Als gevolg van de verkiezing van de werkende leden, worden hun opvolgers ook gekozen in de volgorde van op het stembiljet.

D] Toezicht op de stemming en de stemopneming: artikel 12 van de organieke wet bepaalt dat de stemming “in openbare vergadering” plaatsvindt. Artikel 10 van het besluit van 5 september 2024 bepaalt de voorwaarden en de procedure: “de burgemeester, bijgestaan door de twee jongste gemeenteraadsleden in jaren, is belast met het verzekeren van het goede verloop van de verrichting van de stemming en de stemopneming die in openbare zitting plaatsvinden. De gemeentesecretaris neemt het secretariaat waar en is belast met het opstellen van het proces-verbaal”.

3. Meervoudig stemrecht

Elke kandidaat die een aantal stemmen haalt dat een eenheid of fractie hoger ligt dan het quotiënt van de deling van het totale aantal stemmen door het aantal te vervullen zetels + 1, zal zeker verkozen zijn.

Laten we ter illustratie twee Brusselse OCMW's nemen: de eerste en de laatste in de alfabetische lijst van gemeenten.

A] Anderlecht

  • Gemeente met 681 inwoners.
  • Aantal gemeenteraadsleden: 47
  • Aantal leden van de raad voor maatschappelijk welzijn: 13
  • Aantal stemmen per gemeenteraadslid: 8
  • Aantal stemmen van de gemeenteraad als geheel: 47 x 8 = 376
  • Vereist minimumaantal stemmen om te worden verkozen: 376: (13 + 1) = 26.8 = 27

Dit is de zetelverdeling in de gemeenteraad:

  • MR-Les Engagés-Open vld-cd&v: 15
  • PS+Vooruit: 15
  • PTB-PVDA: 7
  • Team Fouad Ahidar: 7
  • Ecolo-Groen: 3

Totaal aantal stemmen per fractie:

  • MR-Les Engagés- Open vld-cd&v: 120
  • PS+Vooruit: 120
  • PTB-PVDA: 56
  • Team Fouad Ahidar: 56
  • Ecolo-Groen: 24

Aantal rechtstreeks verkozen leden per fractie en overgebleven stemmen:

MR-Les Engagés- Open vld-cd&v:

120 gedeeld door 27 = 4

Overige: 12 stemmen

PS+Vooruit:

120 gedeeld door 27 = 4

Overige: 12 stemmen

PTB-PVDA:

56 gedeeld door = 2

Overige = 2

Team Fouad Ahidar:

56 gedeeld door = 2

Overige = 2

Ecolo-Groen

24 gedeeld door = 0

Overige = 24

Bijgevolg werden in het geval van Anderlecht 12 leden rechtstreeks verkozen met een voldoende aantal stemmen.

Er moet wel nog een zetel worden toegewezen, afhankelijk van de eventuele afspraken tussen de politieke fracties en de onderlinge politieke akkoorden bij de onderhandelingen tussen de politieke fracties.

B] Sint-Pieters-Woluwe

  • Gemeente met 571 inwoners.
  • Aantal gemeenteraadsleden: 35
  • Aantal leden van de raad voor maatschappelijk welzijn: 11
  • Aantal stemmen per gemeenteraadslid: 6
  • Aantal stemmen van de gemeenteraad als geheel: 35 x 6 = 210
  • Vereist minimumaantal stemmen om te worden verkozen: 210: (11 + 1) = 17.5 = 18

Dit is de zetelverdeling in de gemeenteraad:

  • LB_Liste du Bourgmestre: 24
  • Ecolo-Groen: 6
  • Citoyens+ PS-Vooruit: 3
  • Défi L’alternative: 2

Totaal aantal stemmen per fractie:

  • LB_Liste du Bourgmestre: 144
  • Ecolo-Groen: 36
  • Citoyens+ PS-Vooruit: 18
  • Défi L’alternative: 12

Aantal rechtstreeks verkozen leden per fractie en overgebleven stemmen:

LB Liste du Bourgmestre:

144 gedeeld door 18 = 8

Overige: 0 stemmen

Ecolo-Groen:

36 gedeeld door 16 = 2

Overige: 0 voix

Citoyens+ PS-Vooruit:

18 gedeeld door 18 = 1

Overige = 0 voix

Défi L’alternative

12 gedeeld door 18 = 0

Overige = 12

Bijgevolg werden in het geval van Sint-Pieters-Woluwe de 11 leden van de raad voor maatschappelijk welzijn rechtstreeks verkozen met een voldoende aantal stemmen.

Nvdr: op aanvraag kan de Federatie de specifieke situaties en procedures bezorgen die voor elke gemeenteraad werden toegepast naar aanleiding van de verkiezingsuitslag van 13 oktober.

4. Na de stemming

De stemopneming wordt geregeld door artikel 11 van het besluit van het Verenigd College van 5 september 2024: “Wanneer de stemming gesloten is, wordt, staande de vergadering, overgegaan tot de stemopneming. De geldige stembiljetten worden gerangschikt volgens de naam van het kandidaat-werkend lid waarvoor een stem werd uitgebracht. De blanco of ongeldige stembiljetten worden apart gelegd”.

Nadat de stemmen zijn geteld, stelt de burgemeester een lijst op van de verkozen werkende leden en hun opvolgers (artikel 12 van het besluit van het Verenigd College van 5 september 2024).

Een proces-verbaal van de opeenvolgende fasen van de stem- en stemopnemingverrichtingen wordt onmiddellijk opgesteld en komt in het register der notulen van de gemeenteraad (artikel 13 van het besluit van het Verenigd College van 5 september 2024 voor het surplus + zie een model van pv aangereikt door de omzendbrief van de GGC van 10 oktober 2024).

De burgemeester maakt vervolgens de uitslag van de verkiezing bekend in openbare vergadering. Deze uitslag moet worden genotuleerd in de notulen van de vergadering van de gemeenteraad (artikel 14 van het besluit van het Verenigd College van 5 september 2024).

Ten slotte wordt het dossier over de verkiezing van de leden van de raad voor maatschappelijk welzijn onverwijld naar het rechtscollege gestuurd (krachtens artikel 18 1e lid van de organieke wet en artikel 15 van het besluit van het Verenigd College van 5 september 2024).

Er wordt ook in fine verwezen naar het belangrijk artikel 15 van de organieke wet voor de regeling voor de zetelverdeling:

“De kandidaten die de meeste stemmen hebben bekomen zijn verkozen tot werkende leden.

Bij staking van stemmen wordt voorrang verleend in de volgende orde:

  1. aan de kandidaat die, op de dag van de verkiezing, een mandaat in een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn bekleedt. Zijn twee of meerdere kandidaten in dat geval, dan wordt voorrang verleend aan hem die zijn mandaat onafgebroken het langst heeft uitgeoefend;
     
  2. aan de kandidaat die vroeger een mandaat in een openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn heeft uitgeoefend. Zijn twee of meerdere kandidaten in dat geval, dan wordt de voorrang gegeven aan hem die zijn mandaat onafgebroken het langst heeft uitgeoefend en, bij gelijke duur, aan hem die het laatst is afgetreden;
     
  3. aan de oudste kandidaat in jaren die de leeftijd van zestig jaar niet heeft bereikt;
     
  4. aan de jongste in jaren van de kandidaten die de leeftijd van zestig jaar hebben bereikt.

Wie zou verkozen zijn, doch wiens verkiezing vernietigd wordt wegens onverkiesbaarheid, wordt vervangen door zijn opvolger. De kandidaten die als opvolgers van een verkozen werkend lid werden voorgedragen, zijn van rechtswege de opvolgers van het voornoemde lid”.

Bekijk de fiche