Op 16 november 2022 werd de nieuwe Raad van burgemeesters geïnstalleerd. Meteen het startschot voor onderhandelingen tussen de verenigingen van steden en gemeenten en het kabinet van minister Verlinden over een andere samenstelling en werking voor de raad.

De Adviesraad van burgemeesters is in het leven geroepen door de wet van 7 december 1998 ‘houdende de organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus’. De raad heeft tot taak adviezen uit te brengen over regelgevende ontwerpen of normen in verband met de lokale politiezorg en de optimalisering van de politiediensten.

Daarnaast heeft de federale wetgever hem rond de optimalisering van de politiediensten meer bevoegdheden gegeven. Zo kan de raad sinds 1 april 2014 op eigen initiatief of op vraag van de minister van Binnenlandse Zaken aanbevelingen formuleren over alle aangelegenheden die verband houden met de regelgeving of de wetgeving inzake lokale politie.

De installatie van de nieuwe Raad van burgemeesters – het startschot 

In het kader van de installatie van de nieuwe Adviesraad van burgemeesters op 16 november 2022 hebben de verenigingen van steden en gemeenten een aantal voorstellen geformuleerd voor een andere samenstelling en werking voor de raad. 

Minister Verlinden had toen benadrukt dat het orgaan zijn rol als spreekbuis van de politiezones ten opzichte van de federale partners ten volle moest kunnen spelen. De bedoeling is de banden tussen de Raad van burgemeesters aan de ene kant en de FOD Binnenlandse Zaken en het kabinet aan de andere kant nauwer aan te halen.

De minister had de burgemeesters in de Raad ten slotte opgeroepen om zich niet enkel te beperken tot de adviesbevoegdheid, maar ook om er bredere thema’s rond het hele veiligheids- en preventiebeleid binnen de geïntegreerde politie aan te kaarten en te bespreken. Dit betekende dat ook brandbestrijding en dringende medische hulp, civiele veiligheid, strategische veiligheids- en preventieplannen, enz. aan bod konden komen. 

Het sloot aan bij wat de koepelverenigingen van steden en gemeenten al lang vragen.

Voorstellen van het kabinet-Verlinden

Het kabinet van de minister heeft de verenigingen drie ontwerpteksten voorgelegd

  1. Een aanpassing van het koninklijk besluit van 6 april 2000 met betrekking tot de Adviesraad van burgemeesters, met daarin twee veranderingen: het aantal burgemeesters gaat van 16 naar 18 (+2 voor Vlaanderen) en de burgemeesters worden op aanbeveling door de verenigingen van steden en gemeenten van het respectievelijke gewest van de burgemeesters aangewezen. Dus niet meer bij koninklijk besluit. 

    Tegelijkertijd komt er een ondersteunend secretariaat om de adviezen voor te bereiden, documenten te verspreiden en opmerkingen van leden van de Raad te behandelen. 

  2. Een wetsvoorstel tot wijziging van artikel 16/1 van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid. Daarin staat het volgende: “Wanneer de raad zich uitspreekt inzake civiele veiligheid, worden de Brusselse burgemeesters vervangen door vertegenwoordigers van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, aangeduid door de minister bevoegd voor Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp”.
  3. Een voorontwerp van wet tot wijziging van artikel 8 van de wet van 7 december 1998 om het bevoegdheidsgebied van de Raad van burgemeesters uit te breiden.

Daarbij “verleent de Raad een gemotiveerd advies aan de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie over de beleidsinstrumenten met een impact op het lokaal integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid en elke reglementaire tekst die een mogelijke impact heeft op de organisatie, het takenpakket of de werking van de lokale politie”. 

Voorstellen van de verenigingen van steden en gemeenten

Op hun beurt hebben de verenigingen het kabinet voorgesteld om de twee wetsvoorstellen in één voorontwerp ‘betreffende het overleg tussen de minister van Binnenlandse Zaken en de gemeentebesturen over hun respectievelijke bevoegdheden, en tot oprichting van een raad van burgemeesters voor veiligheid’ te steken. De Raad van burgemeesters wordt hierbij niet enkel voor politionele dossiers gevat maar ook in dossiers in het volledige veiligheidsdomein en op zijn minst in dossiers met een duidelijke lokale impact. Hierdoor komt er één overlegstructuur voor het volledige veiligheidsdomein en moeten niet steeds alle partners afzonderlijk bevraagd worden. 

De Raad van burgemeesters moet ook sneller in het federale besluitvormingsproces betrokken worden. Nu komt de raad vaak pas aan bod op het einde van de rit.

In die context is de aan het kabinet voorgelegde ontwerptekst erop gericht om een echte “Adviesraad van burgemeesters voor veiligheid” op te richten, met de volgende bevoegdheden: 

  • organisatie, werking en financiering van de politiezones;
  • organisatie, werking en financiering van de hulpverleningszones;
  • veiligheid en preventie, waaronder de lokale integrale veiligheid, de GAS-boetes, de veiligheidscontracten en de strategische veiligheids- en preventieplannen;
  • noodplanning;
  • alle andere aangelegenheden die onder de bevoegdheid van de minister van Binnenlandse Zaken vallen, waaronder ook de bevoegdheden van de gemeentelijke overheden, politiezones en hulpverleningszones.

Daarnaast vroegen de verenigingen dat de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie of hun vertegenwoordigers de vergaderingen daadwerkelijk zouden bijwonen, met een adviserende rol. Op die manier kan zowel over de agendapunten als over de meest prangende dossiers een echte dialoog tussen de verschillende partijen tot stand komen.

 

Ze hebben ook voorgesteld dat er op de adviezen van de Raad geantwoord moest worden. In voorkomend geval moet ook worden aangegeven waarom die adviezen niet zijn opgevolgd.

Tot slot hebben de verenigingen ook aangegeven dat het niet nodig was om van 16 naar 18 burgemeesters te gaan in de raad. Waarom een goed werkend systeem veranderen?

Deze richtlijnen werden op 8 april 2024 onderschreven door de Raad van burgemeesters.

Een kleine stap vooruit

Daarop heeft het kabinet van de minister uitgelegd dat er voor het einde van de legislatuur te weinig tijd is om rond het unieke voorontwerp nog vooruitgang te kunnen boeken.

Wat de wijziging van het koninklijk besluit van 6 april 2000 betreft, heeft het kabinet rekening gehouden met de opmerkingen over het behoud van het aantal burgemeesters. De benoeming van de leden door de verenigingen is ook bevestigd. Hierdoor kan deze procedure worden vereenvoudigd en wordt de rol van de verenigingen binnen de Raad van burgemeesters onderstreept. Op intra-Brussels niveau is de dynamiek tussen Brulocalis en de Conferentie van burgemeesters ook versterkt.

Tot slot wordt een ad hoc secretariaat opgericht.

De tekst van het nieuwe besluit is op 26 april 2024 goedgekeurd door de Ministerraad.

Tot slot is de uitbreiding van de bevoegdheden van de Raad tot civiele veiligheid er niet gekomen, maar de verenigingen zijn vast van plan om de besprekingen opnieuw aan te vatten eens de volgende federale regering aangetreden is.

Op het einde van de legislatuur dus nog een kleine stap vooruit, maar een stap-voor-stap-beleid leidt vaak tot grote resultaten.