Sinds de komst van Batopin in 2020, het nieuw gemeenschappelijk netwerk van bankneutrale geldautomaten, zijn er in Brussel aanzienlijk minder geldautomaten. Batopin is een initiatief van Belfius, BNP Paribas Fortis, ING en KBC en staat voor Belgian ATM OPtimization Initiative. Heel wat mensen geraken nog moeilijk aan cash. Na enig getouwtrek om een compromis hebben de federale regering, via de drie bevoegde ministers (de minister van Economie en Werk, Pierre-Yves Dermagne, de minister van Financiën, Vincent Van Peteghem, en de staatssecretaris voor Consumentenbescherming, Alexia Bertrand) en de financiële sector, via de federatie Febelfin, op 31 maart uiteindelijk een akkoord bereikt over een betere spreiding van de geldautomaten over het hele land. Er komen nu 287 geldautomaten bovenop de bestaande plannen van Batopin. Brulocalis heeft daarom bij de Brusselse gemeenten navraag gedaan naar de voor hen mogelijke knelpunten en gepolst naar hun verwachtingen en behoeften. De resultaten van onze enquête kort op een rij.

Klachten over het weghalen van geldautomaten

In totaal hebben dertien van de negentien gemeenten gereageerd op onze enquête: Stad Brussel, Koekelberg, Sint-Agatha-Berchem, Sint-Pieters-Woluwe, Schaarbeek, Elsene, Evere, Oudergem, Molenbeek, Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Anderlecht en Etterbeek. De overgrote meerderheid van de respondenten (twaalf) zegt regelmatig klachten te ontvangen van winkeliers of bewoners, of van allebei, over het tekort aan geldautomaten in de buurt, vooral in de omgeving van winkelstraten. Bijna de helft van de lokale besturen zegt honderden klachten te hebben ontvangen, terwijl een gemeente een petitie heeft ontvangen met 1.200 handtekeningen. De klachten worden intern bijgehouden door de gemeentelijke diensten Economie/Handel.

Kleinere winkels moeten deuren sluiten

De respondenten trokken een parallel tussen de geleidelijke verdwijning van de geldautomaten en die van de kleinere winkeltjes in hun gemeente. Ze moeten ofwel de deuren sluiten, of zijn voor de consument minder aantrekkelijk in vergelijking met grote supermarkten en webshops, omdat hun klanten niet langer makkelijk aan cash geld kunnen geraken. Ook de plaatselijke markten, en de braderieën, rommelmarkten, enz. zijn nog steeds sterk afhankelijk van cash betalingen. Dat is niet alleen economisch direct voelbaar, maar ook sociaal: ouderen en mensen die digitaal achterop hinken, worden kwetsbaarder. Ukkel bijvoorbeeld, heeft in de enquête aangegeven dat het van 76 geldautomaten in 2022 naar slechts 16 geldautomaten in 2024 zal gaan.

Minder inkomsten voor de lokale besturen

Deze geldautomaten zijn dus financieel belangrijk voor het economisch weefsel en het lokale gemeenschapsleven. Daarnaast  heeft hun verdwijnen ook fiscale gevolgen voor de gemeenten omdat deze geldautomaten ook belast kunnen worden. De gemeenten lijden daardoor een verlies aan belastinginkomsten gaande van 1.000 tot 10.000 euro per jaar. 

Het specifieke Brussels stedelijk weefsel 

De reacties op de maatregel om in de stad een geldautomaat te hebben op minder dan twee kilometer afstand (het onderwerp van het akkoord dat door de federale regering wordt verdedigd) waren unaniem: dat is niet genoeg. Zeker niet voor de winkelstraten of de vele dichtbevolkte plaatsen in Brussel. Voor de Brusselse gemeenten moeten er vooral in de winkelstraten genoeg zijn om de economische dynamiek van die winkelomgevingen te ondersteunen. Ze willen er ook voldoende in de woonwijken zodat iedereen een geldautomaat dichtbij heeft. Gezien de grootte van de Brusselse gemeenten (bijvoorbeeld Etterbeek, dat 3 km² beslaat), de dichtheid of de sociaaleconomische kenmerken van bepaalde wijken, geven ze de voorkeur aan minstens één geldautomaat binnen een straal van 1 km, of een aanpak op maat op basis van de verschillende stedelijke weefsels. 

Contacten zonder enige engagement

Twaalf respondenten hebben contact met de federale overheid of Batopin om naar mogelijke oplossingen te zoeken en om na te gaan welke geldautomaten waarschijnlijk binnenkort niet meer gebruikt zullen worden. Drie gemeenten zeggen dat ze in de gemeenteraad een motie hebben aangenomen om de toegang tot cash geld in hun gemeente zoveel mogelijk te vrijwaren. De gemeenten betreuren echter dat ze van Batopin geen concrete beloften hebben gekregen. 

We gaan die feedback gebruiken. We staan in contact en overleggen met de verschillende partijen op het terrein (bv. hub.brussels, Financité). Momenteel loopt er een studie bij hub, op vraag van Brussels staatssecretaris Barbara Trachte, om de spreiding van de geldautomaten in het Brussels Gewest in kaart te brengen. We houden u op de hoogte van de verdere evolutie en de eventuele gevolgen voor de Brusselse gemeenten.