Op 16 november 2023 heeft de Kamer de wet betreffende de gemeentelijke bestuurlijke handhaving, de instelling van een gemeentelijk integriteitsonderzoek en houdende oprichting van een Directie Integriteitsbeoordeling voor Openbare Besturen goedgekeurd. Ondanks felle tegenkanting van de verenigingen van steden en gemeenten wordt de nieuwe wet binnenkort toch ingevoerd.

I. Inhoud van de wet

De wet moet de gemeenten helpen in de strijd tegen verborgen criminaliteit op hun grondgebied.

Op basis van een koninklijk besluit, dat binnenkort verschijnt, wordt een lijst opgesteld van alle economische sectoren en activiteiten die aan een integriteitsonderzoek onderworpen kunnen worden. De opstelling van die lijst is een van de opdrachten van een nieuw orgaan dat door deze wet opgericht wordt, namelijk de Directie Integriteitsbeoordeling voor Openbare Besturen of kortweg DIOB.

Vervolgens kunnen de gemeenten beslissen of ze al dan niet een gemeentereglement goedkeuren met een lijst van de economische sectoren en activiteiten die aan een integriteitsonderzoek onderworpen worden. Ze kunnen beslissen of ze in die lijst alle activiteiten uit het koninklijk besluit overnemen of slechts enkele ervan.

De bedoeling van de integriteitsonderzoeken is om na te gaan of er een verband is tussen de inrichting en strafbare feiten op het vlak van georganiseerde en ondermijnende criminaliteit. In dat geval zal de gemeente kunnen beslissen om de open inrichting te sluiten of om de nodige vergunningen voor het openen van een nieuwe inrichting niet toe te kennen.

In het kader van deze integriteitsonderzoeken zullen de gemeenten diverse databanken kunnen raadplegen en/of advies kunnen vragen aan de Lokale Politie en/of aan het Arrondissementeel Informatie- en Expertise Centrum (ARIEC).

Sommige databanken die de gemeenten op grond van deze wet kunnen raadplegen, moeten nog gecreëerd worden. Het gaat dan vooral om de databank met alle beslissingen met betrekking tot integriteitsonderzoeken op het niveau van de verschillende gemeenten. Zo zullen de gemeenten kunnen nagaan of een inrichting opgenomen is in die databank, wat het geval zal zijn als die inrichting in een andere gemeente gesloten werd.

II. Opdrachten van de DIOB

De DIOB wordt opgericht binnen de FOD Binnenlandse Zaken en heeft onder meer de volgende opdrachten:

  • voorstellen doen voor activiteitensectoren om ze op te nemen in het koninklijk besluit met de lijst van de sectoren die aan een integriteitsonderzoek onderworpen kunnen worden;
  • vragen om de toegang tot relevante informatie, met name bij de gerechtelijke overheden, de Antiwitwascel, de belastinginspectie of de sociale inspectie;
  • de gemeenten adviseren in het kader van het integriteitsonderzoek en een advies verstrekken voordat een inrichting gesloten wordt;
  • de laatste ontwikkelingen op het vlak van ondermijnende criminaliteit volgen om de federale regering te adviseren.

Zoals we in onze adviezen schreven, legt deze wet vanuit een meer praktisch oogpunt op dat de gemeenten de DIOB om advies vragen voordat ze een inrichting sluiten of de uitbatingsvergunning van een inrichting intrekken.

Dat maakt het moeilijk om de wet op het terrein toe te passen.

III. Impact op de Brusselse gemeenten

Brulocalis heeft meermaals de kans gehad om zich uit te spreken over de wet. Daarbij formuleerde ze een aantal bezorgdheden.

Het gaat dan vooral over de kwestie van de scheiding der machten en het feit dat de strijd tegen criminaliteit ontegenzeggelijk een bevoegdheid is van de rechterlijke macht en in geen geval van de gemeenten.

Daarnaast betekent deze wet de zoveelste overheveling van lasten naar de plaatselijke besturen zonder dat daar een passende compensatie tegenover staat.

Een van onze grootste zorgen is bovendien de haalbaarheid van de bevelen in de wet op het terrein. We vragen ons af welke gemeenteambtenaar belast zou worden met de uitvoering van deze integriteitsonderzoeken. Momenteel bestaat dit type profiel niet en het wetsontwerp voorziet niet in een opleiding.

Als sommige gemeenten beslissen om een dergelijk gemeentereglement niet goed te keuren, kan dat leiden tot ‘misdaadshopping’. Malafide uitbaters zouden zich dan vestigen in gemeenten waar geen integriteitsonderzoeken uitgevoerd worden.

Tot slot hebben we gewezen op de onhoudbare termijnen om het volledige integriteitsonderzoek uit te voeren en een beslissing te nemen.

IV. Besluit

Deze wet betekent een zoveelste overheveling van lasten naar de gemeenten, en tot nu toe werden daar geen financiële middelen of extra personeel tegenover geplaatst.

De andere machtsniveaus slagen er niet in om de grote criminaliteitsproblemen aan te pakken waarmee onze samenleving tegenwoordig geconfronteerd wordt (georganiseerde misdaad, drugshandel, enz.), en het is jammer dat die verantwoordelijkheid nu overgedragen wordt aan de gemeenten die, zoals we al aanhaalden, niet beschikken over de nodige middelen en expertise.

We hopen dat er snel middelen vrijgemaakt worden om de gemeenten hierbij te ondersteunen, zodat zij deze nieuwe bevoegdheid op zich kunnen nemen.

Zie ook